گزارشگر ویژه سازمان ملل پس از شش ماه تحقیق درباره سرنگونی هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه که به جان‌باختن ۱۷۶ شهروند غیرنظامی منجر شد، از موارد متعدد نقض حقوق بشر و قوانین بین‌المللی از سوی ایران در روند منتهی به این فاجعه و پس از آن، خبر داد.
اگنس کالامارد در نتیجه تحقیق ۴۵ صفحه‌ای خود درباره پرواز پی‌اس ۷۵۲ خط هواپیمایی بین‌المللی اوکراین که شش صبح چهارشنبه ۱۸ دی‌ماه ۹۸ با موشک‌های سپاه بر فراز تهران سرنگون شد، می‌نویسد: «ایران حق حیات ۱۷۶ انسان را با اقدامی مرگبار و بدون در نظر گرفتن اقدامات احتیاطی در رابطه با فعالیت واحدهای نظامی در نزدیکی هواپیمای مسافربری-در شرایطی که کشور در معرض تنش نظامی قرار داشته- نقض کرده است.»
به گفته گزارشگر ویژه سازمان ملل، ایران حق خانواده‌های قربانیان برای دسترسی به محل سانحه را نقض کرده و در عین حال آنها را به دلیل سخن گفتن درباره این فاجعه تحت فشار و آزار و اذیت قرار داده است.
کالامارد در کنفرانس خبری روز سه‌شنبه گفت: «در نتیجه نقض سیستماتیک و عدم پایبندی مقامات ایران به تعهدات حقوق بشری، ۱۷۶ انسان جان خود را از دست دادند و بسیاری دیگر در نتیجه پیامدهای این حمله آسیب دیدند.»
هواپیمای اوکراینی در شرایطی با موشک‌های سپاه سرنگون شد که سپاه در حال حمله‌های موشکی به پایگاه نظامیان آمریکایی در عراق بود تا انتقام قاسم سلیمانی را بگیرد. فرمانده سپاه قدس که پنج روز قبل در حمله پهپادی نیروهای آمریکایی در بغداد کشته شده بود.
اما باوجود شرایط جنگی، ایران از اعلام منطقه پرواز ممنوع خودداری کرد و به هواپیماهای مسافربری اجازه پرواز داد. گزارشگر ویژه سازمان ملل در گزارش خود به ایران را به دلیل پرهیز از بستن حریم هوایی در شرایطی که بیم درگیری نظامی می‌رفت، مقصر دانسته است.
از سوی دیگر مقامات جمهوری اسلامی تا سه روز پس از این فاجعه ادعا می‌کردند که نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده و برخورد موشک با هواپیمای اوکراینی را تکذیب می‌کردند. در نهایت نیز تحت فشار بین‌المللی و رسانه‌ای و پس از انتشار اسناد غیرقابل انکار، سطح فاجعه را به «خطای انسانی» کاهش داده و البته همچنان عوامل همین «خطای انسانی» نیز معرفی و محاکمه نشده‌اند.
کالامارد در این زمینه به «عدم هماهنگی بین مقامات سازمان هواپیمایی و واحدهای نظامی» اشاره کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما در حالی که تحقیق مقامات تهران یک اپراتور پدافند هوایی سپاه مستقر در نزدیکی فرودگاه خمینی را مقصر شلیک موشک به هواپیمای نظامی معرفی کرده، کالامارد می‌گوید تحقیق‌های ایران براساس استانداردهای بین‌المللی انجام نشده است. موضوعی که دیگر طرف‌های درگیر از پرونده از جمله کانادا و اوکراین و خانواده قربانیان نیز به آن اشاره می‌کنند. خانواده قربانیان می‌پرسند «چگونه می‌شود جنایتکاران خود بخشی از روند تحقیقات باشند؟»
به گفته کالامارد، ایران هنوز به نامه او که در اواخر سال گذشته میلادی ارسال شده و پرسش‌هایی را در مورد حمله موشکی مطرح می‌کند، پاسخ نداده است.
کالامارد در این نامه می‌پرسد:
-ایران می‌گوید اپراتور بدون دریافت مجوز اقدام به شلیک کرده است. چرا پرواز یک هواپیمای مسافربری به او اطلاع داده نشد؟
-ایران به اشکال فنی در پدافند هوایی اشاره می‌کند. چرا ایران درباره نحوه بروز این مشکل اطلاعات ارایه نمی‌کند و توضیح نمی‌دهد، چطور هواپیمای مسافربری هدف گرفته شد و شناسایی نشد؟
-چرا روند استاندارد شناسایی هدف انجام نشد؟
-چرا دیگر پروازهای مسافربری آن شب بدون سانحه به حرکت خود ادامه دادند؟
-سپاه می‌گوید اپراتور برای تصمیم‌گیری و شلیک ۱۰ ثانیه فرصت داشته در حالی که برآوردها نشان می‌دهد این زمان ۴۵ ثانیه بوده است.
کالامارد در ادامه با اشاره به ابهام‌های مطرح در توضیحات متناقضی که ایران ارایه می‌کند، می‌نویسد که این روند موجب شده این پرسش به ذهن بسیاری از جمله من خطور کند که آیا هواپیمای اوکراینی به عمد سرنگون شده است؟
این در حالی که است که سی‌بی‌سی کانادا اخیرا یک فایل صوتی منتسب به محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی را منتشر کرده بود که در آن به سرنگونی عمدی هواپیمای اوکراینی اشاره می‌کند.
هرچند ظریف این فایل صوتی را تکذیب کرده، تردید‌های بسیار جدی درباره هدف‌گیری عمدی هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه مطرح است.
گاردین به نقل از کالامارد گزارش داده که بسیاری از مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی باید به دلیل سرنگونی هواپیمای اوکراینی محاکمه شوند. در گزارش کالامارد همچنین به این نکته اشاره شده که به نظر می‌رسد برخی مدارک نابود شده باشند.
پاکسازی صحنه حادثه در فاصله بسیار کوتاهی پس از سرنگونی هواپیمای اوکراینی از موارد دیگری است که هم کانادا به عنوان کشوری که بیشترین شمار شهروندان قربانی در این فاجعه را داشته و هم اوکراین به عنوان کشور مالک هواپیما به آن اشاره کرده‌اند.
با گذشت ۱۴ ماه از سرنگونی هواپیمای اوکراینی و جان باختن ۱۷۶ انسان، مقامات جمهوری اسلامی هنوز نه گزارش دقیقی از روند منتهی به این فاجعه منتشر کرده‌اند و نه عاملان این فاجعه معرفی و محاکمه شده‌اند. در بخشی از فایل صوتی منتسب به ظریف این جمله به گوش می‌رسد که «اینکه چطور این حادثه رخ داد هیچگاه اعلام نمی‌شود».
